Af hverju kanill er frábær til að hefta sykurlöngun, bæta hjartaheilsu, slá á mígreni og meira til?

Ríkulegt bragð og frábær fyrir heilsuna. Hvað er hægt að biðja um meira? Kanill gerir matinn sannarlega áhugaverðari og vandaðaður kanilkraftur í formi bætiefnis getur líka stutt við almenna vellíðan þína, stjórnað blóðsykrinum, bætt orkuna, hækkað góða kólesterólið og slegið á mígreni, svo fátt eitt sé nefnt.

Uppruni kanilsins; Mikilvægt.
Kanill, (Cinnamomum verum), er eitt elsta og mikilvægasta kryddið í mannkynssögunni. Hann var notaður af Egyptum til forna, varð mikilvægur gjaldmiðill í Miðausturlöndum og kanill er lofaður í ýmsum í trúarritum. Kanill hefur m.ö.o. verið dýrmætur hluti af mannkynssögunni þúsundir ára. 1

En það er bara ein tegund af kanill sem flokkast sem hinn “sanni kanill”, það er sá sem upprunninn er frá Sri Lanka (aður Ceylon) og sá sem Evrópubúar ræktuðu allt frá 17, öld á Madagaskar með góðum árangri. Síðan hefur hinn frægi Ceylon kanill vaxið og dafnað við rétt skilyrði víðsvegar um heim. 2 Það er líka gott fyrir okkur að vita að til eru mismunandi tegundir af kanil með afar ólíka kosti. En það er bara ein tegund sem stendur upp úr og hefur frábær og jafnvel framúrskarandi áhrif á heilsuna.

Byrjum á því mikilvægasta í dag; Blóðsykurstjórnuninni
Í heimi þar sem allt leikur á reiðiskjálfi, þar með talið blóðsykurinn, er notalegt að vita af aðgengilegum ráðum til að getað hamið hann og tamið, svo um munar. Sögur hafi lengi verið uppi um að kanill hafi vænleg áhrif á blóðsykurinn. Nú hafa nútíma vísindin stutt að kanill getur haft mjög góð áhrif á sykursýki af tegund 2.i. Þá hefur verið sýnt fram á að neysla á Ceylon kanil viðheldur heilbrigðum blóðsykri sem felst í því að hann eykur glúkósaupptöku í frumum líkamans og insúlínæmi. Þetta er m.a. ástæðan fyrir því að kanill getur fært okkur góða orku og um leið forðað okkur frá því missa niður orkuna. Kanill hefur góð áhrif á blóðsykur hjá heilbrigðum einstaklingum og þeim sem þjást af sykursýki 2 sem geta með þessu móti forðast bæði háa toppa og lága dali sem leiða til þreytu og stundum jafnvel slappleika. 

Svo er það þetta með þyngdarstjórnunina
Að þessu sögðu liggur fyrir að kanill hefur þá kosti að geta hjálpa okkur að viðhalda heilbrigðri líkamsþyngd. Flestar rannsóknir á kanil sem lúta að líkamsþyngd sýna að hinn frægi BMI stuðull komst í gott lag og mittismálið minnkaði með inntöku kanilkrafts. 5 Meira gott hefur komið á daginn því með rannsóknum hefur líka verið sýnt fram á öflug áhrif á hjarta- og æðakerfi, hann er gagnlegur fyrir þá sem þjást fjölblöðrueggjastokkaheilkenni og góður fyrir þá sem glíma við mígreni.

Stuðningur við hjartaheilsu
Kanill styður hjartað og blóðrásina. Sterkar vísbendingar erum um að kanill stuðli að viðhaldi eðlilegs blóðfitugildis og ýti undir framleiðslu á háþéttni lípópróteini (HDL), eða „góða“, kólesterólinu. Birst hafa niðurstöður um bata á bæði slagbils- og þanbilsþrýstingi á allt að 7 dögum í röð eftir neyslu á Ceylon kanilkrafts. 6

Bólgueyðandi
Ceylon kanill hefur mýmarga kosti, þar á meðal verulega andoxunarvirkni og getu til að vernda gegn oxunarálagi og bólgum. Próteinin Interlukein-6 (IL-6) og C-Reactive Prótein (hs-CRP) eru almennt tengd bólgum og oxunarálagi; Ceylon kanilþykkni reyndist draga verulega úr þessum merkjum. 7

Það er einmitt nákvæmlega þessir bólgueyðandi kraftar kanils sem geta hjálpað gegn öðrum heilsufarsvandamálum. M.a. er talið að mígreni stafi af auknum bólgum, þar á meðal nituroxíði og IL-6, þar sem þau leiða bæði til bólgu- og taugaverkja. Í klínískum rannsóknum hefur komið í ljós að kanill dregur úr þessum bólgum sem leiða til jákvæðra áhrifa á alvarleika, tíðni og lengd mígreniskasta. 8

Vinnur gegn PCOS einkennum
Svo er það sem hefur verið talsvert í umræðunni undanfarið, eða fjölblöðrueggjastokkaheilkenni, þekkt sem PCOS. En PCOS er hormónasjúkdómur sem hefur áhrif á um það bil eina af hverjum 15 konum á barnseignaraldri um allan heim. PCOS eykur hættuna á efnaskiptasjúkdómum eins og insúlínviðnámi, offitu og hjarta- og æðasjúkdómum. 9 Góðu fréttirnar í því tilliti eru þær að Ceylon kanilkraftur eykur insúlínviðnám og bætir blóðsykursgildi og blóðfitugildi og styður við þyngdarstjórnun. Kanilkraftur hefur því reynst góður kostur til að styðja við þá sem þjást af PCOS. 10 11

Kanill sem bætiefni
Kanill er vissulega frábær í dagsins önn sem krydd út á hafragrautinn, í kökur, drykki og fleira og um að gera að nota og njóta sem oftast. En til að tryggja að þú njótir hans í “lækningskyni” er betra að velja lífrænan Ceylon kraft sem færir þér á bilinu 1000-6000 mg (1-6gr) og hafðu hann án undantekninga Ceylon/Sri lanka kanil. Það er hinn áhrifaríki kanill og skammtur sem vísindin hafa rannsakað og styður við blóðsykurstjórnun og allt það sem á undan er talið. Kannaðu líka hvort bætiefnið/krafturinn sé án bindi- og fylliefna og annarra gerviefna sem ég kýs stundum að kalla “nastís”; að ekki sé því til fyrirstöðu að hann nýtist þér sem best.

Hvað segja ayurvedafræðin?

Ein af þeim fræðum sem hafa lagt mikið upp úr neyslu kanils í þúsundir ára eru Ayurvedafræðin. Þau hafa einmitt greint eiginleika Ceylon kanilsins niður í frumeindir og áhrif hans á líkamlega og ekki síður andlega heilsu. Og svona flokka fræðin Ceylon kanil:

• Rasa: Sæti kanillinn vekur hlýju og gleði.

• Virya: Hitandi kostir kanils styrkja melinguna og auka brennslu.

• Vipaka: Sætur eftirkeimur kanils vekur upp notalega tilfinningu og fullnægju.

• Áhrif á dosurnar: Kanill kemur jafnvægi á vata- og kapha orkutegundirnar og mildar pitta orkuna upp að vissu marki.

• Eykur orku Vyana Vayu: Vyana Vayu er það sem eykur blóðrásina og dreifir mikilvægum næringarefnum um líkamann. Heitir eiginleikar kanilsins örva blóðflæði, stuðla að betri lífsþrótti og vellíðan, sem er sérlega gott yfir kaldari mánuðina sem eru auðvitað allir mánuðir á Íslandi að undanskildum sumarmánuðunum.

  Helstu kosti kanils að öðru leyti: Kanill bætir blóðrásina og styður hjartaheilsu og færir vataorkunni notalega uppörvun. Bætir við extra lagi af vörn gegn árstíðabundnum sjúkdómum því kanill er líka örverudrepandi. Síðast en ekki síst; hjálpar kanill við að stjórna blóðsykri, sem getur komið á stöðugleika í orku og í veg fyrir taumlausa löngun í hitt og þetta.

 

Heimildir:

1 Suriyagoda L, Mohotti AJ, Vidanarachchi JK, Kodithuwakku SP, Chathurika M, Bandaranayake PCG, Hetherington AM, & Beneragama CK. “Celyon cinnamon”: Much more than just a spice. Plants, People, Planet. 2021; 3 (4) 319-336

2 Pathirana R, & Senaratne R. An Introduction to Sri Lanka and Its Cinnamon Industry. Cinnamon. 2020; 1-38

3 Nuffer W, Bull ST, Bakhach H, & Nuffer M. Sweetly Improving Sugars? Reviewing Cinnamon's Effect on Blood Glucose. Journal of Medicinal Food. 2023; 26 (1) 68-73

4 Kizilaslan N, & Erdem NZ. The Effects of Different Amounts of Cinnamon Consumption on Blood Glucose in Healthy Adult Individuals. International Journal of Food Science. 2019; 2019, 4138534

5 Jain SG, Puri S, Misra A, Gulati S, & Mani K. Effect of oral cinnamon intervention on metabolic profile and body composition of Asian Indians with metabolic syndrome: a randomised double-blind control trial. Lipids in Health and Disease. 2017; 16, 113.

6 Zhang K, Li Y, Lin X, Daneshar M, Karamian F, & Li M. Effect of cinnamon supplementation on blood pressure, oxidative stress, and inflammatory biomarkers in adults: An umbrella review of the meta-analyses of randomised controlled trials. Nutrition, Metabolism, and Cardiovascular Disease. 2024;  34 (12) 2659-2668

7 Delaviz E, Salehi M, Ahmadi A, Fararooei M, Vakili M, & Ashjazadeh N. Effect of Cinnamon on Inflammation Factors, Pain and Anthropometric Indices in Progressive-relapsing Multiple Sclerosis Patients: A Randomised Controlled Trial. Jundishapur Journal of Natural Pharmaceutical Products. 2021; 16 (1) e14505

8 Khorvash F, Askari G, & Zarei A. The effect of cinnamon on migraine treatment and blood levels of CGRP and IL-6: A double-blinded randomised controlled clinical trial. Journal of the Neurological Sciences. 2019; 405, Supplement, 106-107

9 Dunaif A. Insulin resistance and the polycystic ovary syndrome: mechanism and implication for pathogens. Endocrine Reviews. 1997; 18 (6) 774-800

10 Heshmati J, Sepidarkish M, Morvaridzadeh M, Farsi F, Tripathi N, Razavi M, & Razaeinejad M. The effect of cinnamon supplementation on glycaemic control in women with polycystic ovary syndrome: A systematic review and meta-analysis. Journal of Food Biochemistry. 2020; 45 (1) e13543

11 Borzoei A, Rafraf M, Niromanesh S, Farzadi L, Narimani F, & Doostan. Effects of cinnamon supplementation on antioxidant status and serum lipids in women with polycystic ovary syndrome. Journal of Traditional and Complementary Medicine. 2018; 8 (1) 128-133

 

 

Vítamínin sem koma þér í gegnum veturinn - og kosningarnar!

 

Svo gæti farið að margir verði hóstandi með heilaþoku kjörklefunum í lok nóvember. Kvefið er komið og flensan færist nær og nær. Nú þegar vetur gengur í garð, að ekki sé talað um þegar flensan mætir af öllum sínum þunga er gott að vera búin að byggja upp mótstöðu. Í það minnsta þannig að flensan taki ekki af okkur viljann til að kjósa eða hugsa rökrétt.

Mesta umtalið er ávallt um C-vítamín í fylgd góðra fitusýra sem veitir frábært viðnám gegn veikindum og er gulls ígildi fyrir ónæmiskerfið, húðina og orkustigið. En það þarf miklu meira til að komast í gegnum myrkustu og köldustu mánuði ársins, sérstaklega þegar álagið er mikið.

Óumsemjanlegt!!

Í fyrsta lagi er það að taka inn D-vítamín á þessum tíma árs óumsemjanlegt. Skortur á sólskini á norðurhjara veraldar kallar á D-vítamín á hverjum einasta degi. Höfum í huga nokkra hópa sem eru útsettari fyrir skorti en aðrir: Það eru börn undir 5 ára aldri, þungaðar konur, konur með barn á brjósti og aldraðir. Það er á okkar ábyrgð að passa upp á þesssa viðkvæmu hópa.
Ef þú finnur að þú ert að veikjast eða veikist oftar en venjulega getur það verið merki um lágt magn af D-vítamíni, sem er algengara en fólk heldur þrátt fyrir alla umræðuna. Þess utan hjálpar D-vítamín líkamanum að taka upp kalk og fósfat, sem eru tvö nauðsynleg steinefni fyrir beinheilsu og vöxt. Í frumum líkamans eru jafnframt viðtakar sem virka betur til að halda ónæmiskerfinu virku ef nægt D-vítamín er til staðar. D-vítamín hjálpar okkur að verjast alvarlegum öndunarfærasjúkdómum og árið 2017 var sýnt fram á fylgni á milli hás magns D-vítamíns í líkamanum og gnægðar örvera í þörmunum sem er tengt góðri meltingarheilsu. Einnig hefur D-vítamín verið tengt minni bólgum, styrkari vöðvum og sterkari liðum. Þetta hefur m.a. komið fram í British Medical Journal.

 

B6 vítamín fyrir betra geð

Öll B-vítamínin eru mikilvæg. Í raun mikilvægustu orkuvítamínin. Þar sem B6 stuðlar að eðlilegri starfsemi ónæmiskerfisins er það ákaflega mikilvægt á kvef- og flensutímabilinu. Mikilvægið stafar af stórum hluta í stuðningi við framleiðslu T-eitilfrumna en það eru verndarfrumur sem senda boð sem stjórna viðbrögðum ónæmiskerfisins gegn sýkingum. Ef þú þjáist af minni orku og aukinni þreytu yfir vetrartímann ætti B6 að lyfta þér upp. Það gerir líkamanum kleift að breyta fæðu í orku. Árstíðabundin röskun, kölluð SAD, getur valdið vonleysistilfinningu, trega og einbeitingarörðugleikum. B-vítamín tryggja í raun betra geð og góða vitræna virkni. B6 hefur einkum áhrif á taugaboðefni í heila sem hjálpa til við að stjórna skapi og andlegri starfsemi. Ef deyfðin nær tökum á þér yfir vetrartímann er mikilvægt að hafa B6-vítamínið í hámarki. 

Sink fyrir betri svefn

Sink er steinefni sem er frábært að taka inn á veturna til að styrkja náttúrulegar varnir líkamans, sérstaklega gegn árstíðabundnum húðvandamálum. Kalt og þurrt vetrarloft er ansi oft harkalegt fyrir húð og slímhúð. Sink er eitt af því sem ýtir undir að sár grói og viðheldur góðri slímhúð. Gott sinkmagn í líkamanum hjálpar til við að koma í veg þurrk og sprungur. Þá styðja rannsóknir við að sink geti stytt kveftímann. Ávinningurinn af því að taka sink með C-vítamíni hefur verið skjalfestur: í einni rannsókn komust vísindamenn að því að samsetningin C- vítamín og sink er verulega áhrifarík til að draga úr nefrennsli. Hitt er, sem við mörg vitum, að skortur á náttúrulegu ljósi og kaldara hitastig, kemur oft í veg fyrir að við fáum góðan nætursvefn. Nægilegt magn af sinki getur unnið gegn því. Ef þú átt í erfiðleikum með að loka augunum og festa svefn í vetur skaltu íhuga að narta í graskersfræ (kannski ekki af ástæðulausu úr aðal þakkargjörðar grænmetinu). Auk þess að vera rík uppspretta sinks innihalda graskerfræ einnig melatónín sem styður við heilbrigðan svefn. Það er skynsamlegt að leggja ríka áherslu á sink yfir vetrarmánuðina.

Omega-3 fyrir mýkri húð

Omega-3 fitusýrur eru lífsnauðsynlegar allt árið um kring. En yfir vetrarmánuðina þegar loftið er kaldara og þurrara tryggja þær húðinni raka og teygjanlega. Omega 3 fitusýrur eru líka bólgueyðandi og halda því “þurrum” húðsjúkdómum (eins og exemi), sem blossa gjarnan upp á veturna, í skefjum. Á saman tíma smyrja þær liði og eru í raun ómissandi hluti af vetrarlífinu. Omega fitursýrur halda rakanum inni í frumuhimnunum og styðja því við ónæmiskerfi húðar. Þótt mikilvægt sé að bera á sig góðar olíur yfir vetrartímann eru Omega 3 fitusýrurnar það sem heldur okkur virkilega djúsí. Ekki gleyma því að Omega 3 draga úr bólgum, lækka blóðþrýsing og bæta almennt hjarta- og æðakerfi. Það er mikilvægt á streitutímum, eins og á kosningavetri.

Járn fyrir bætta orku

Járn er sannarlega orkugefandi steinefni sem þarf til að búa til blóðrauða, mikilvægan hluta rauðra blóðkorna. Blóðrauði flytur súrefni um líkamann og frásogar orku úr fæðugjöfum. Þannig að ef þig skortir járn eru líkur á því að þú finnir fyrir stöðugri þreytu, líkt og að þú sért að keyra á tómum tanki. Börn og barnshafandi konur og konur á barnseignaraldri hafa oft lægra járnmagn. Ef þér er nú þegar of kalt, þótt ekki sé kominn hávetur, getur verið þess virði að láta kanna járnið þitt þar sem lágt magn getur hindrað getu líkamans til að mynda, geyma og dreifa hita. Ráðlagður daglegur skammtur fyrir karla er 8,7 mg fyrir karla og um það bil tvöfalt það, eða 14,8 mg, fyrir konur á barnseignaraldri. Gakktu úr skugga um að þú hafir eitthvað C-vítamín við höndina til að auka frásog járnsins.

Ofurkraftar ylliberja

Ylliber, þessi smáu dökku ber eru hreint kyngimögnuð. Á þau er minnst víða í alþýðulæknisfræði mismunandi landa og sagt að þau haldi okkur heilsuhraustum í gegnum köldustu mánuði ársins. Andoxunarefnin sem búa í þessum litlu berjum halda ekki aðeins ónæmiskerfinu sterku heldur eru einnig talin hafa bakteríudrepandi og veirueyðandi ofurkrafta. Það geta sannarlega stytt kvef- og flensutímann.

C-vítamínið sjálft 

C-vítamín er alltaf gott á kvef- og flensutímum. Kannski það allra mikilvægasta. Fyrir utan að rétta líkamanum hjálparhönd þegar þú reynir að koma í veg fyrir kvef í kulda býr C-vítamín yfir ótrúlegum andoxunareiginleikum sem geta hjálpað þér við að takast á við algeng vetrarhúðvandamál. Í raun og veru er C-vítamín hið eina og sanna “kollgen” sem gerir við skemmdar húðfrumur, endurnýjar húð og viðheldur henni.

B 5 fyrir minni streitu, kannski kosningavítamínið?

Svo er það annað B- vítamín. B5 vítamín, sem vert er að nefna. Stundum nefnt „andstreitu“ vítamínið vegna þess að það getur snúið við líffræðilegum skaða af völdum streitu. Líkamlegt, tilfinningalegt og sálrænt álag veldur gjarnan því að nýrnahetturnar seyta kortisóli (langtíma streituhormóni) og adrenalíni (skammtíma streituhormóni). Langvarandi streita knýr framleiðslu á of miklu af þessum hormónum, sem getur valdið skaða, jafnvel löngu eftir að álagið er yfirstaðið. Þegar B5 vítamín er í nægilegu magni í líkamanum dregur það úr seytingu kortisóls og líkaminn er betur fær um að jafna sig. Í skortsástandi getur farið svo að nýrnahetturnar ráði ekki við álagið og skortur verður á heilbrigðum viðbrögðum gegn mýmörgum streituvöldum. Langvarandi álag tekur lífeðlisfræðilegan toll. B5 vítamín er því kannski aldrei mikilvægara en nú veturinn 2024.

 

 

 

 

Hugleiðslumaraþon í miðborginni

Systrasamlagið efnir til hugleiðslumaraþons í miðborginni laugardaginn 20. júlí frá 10-16.

Boðið verður upp á nokkrar ólíkar tegundir af hugleiðslu úr mismunandi menningarheimum. Við fáum til liðs við okkur reynda hugleiðslukennara sem munu miðla þekkingu sinni og leiða okkur hver í gegnum sína hugleiðslu.

Hugleiðslumaraþonið fer nánar tiltekið fram í Systrasamlaginu og ef til vill að einhverju leyti í Leynigarði Systrsamlagsins, ef veður leyfir. Hægt verður koma inn hvenær sem er dagsins og hefja hugleiðslu á heila tímanum en auðvitað er líka gaman að gefa sér daginn og prófa þær flestar, ef ekki allar. Dásamleg leið til að róa hugann, taugakerfið, hjartað og takast á við streitu. 

M.a. þess sem kemur við sögu eru:

Möntruhugleiðsla
Kirtan
Indversk hugleiðsla
Kyrrðarbæn
Lectio Divina
Hljóðbað

Hugleiðslukennarar að þessu sinni eru Thelma Björk, Össi Árnason, Shilpa Khatri Babbar, Bylgja Dís Gunnarsdóttir og Vala Gestsdóttir.

 

Nánari dagskrá og meira um hugleiðslurnar og kennarana:

10:00 Thelma Björk sem er allt í senn jóga og listgreinakennari með diplóma í jákvæðri sálfræði og stofnandi Andaðu er konan á bakvið hugleiðslumorgna alla föstudaga í Systrasamlaginu. Hún mun leiða okkur í gegnum möntruhugleiðslu.Í hugleiðslu með möntrum er farið með endurtekna þulu í huganum eða upphátt til að ná hlutlausum huga og til að slökkva á truflandi hugsunum. Með möntrusöng er unnið með orð eða röð orða sem eru endurtekin til að framkalla breytingu á huga og vitund. Að sögn Thelmu Bjarkar færir það henni hugarró að syngja möntrur. Það sefar hugann og hjálpar okkur að losa upp óæskileg hugsanamynstur sem valda okkur hugarangri

11:00 Össi Árnason er fyrrum sjómaður og kvikmyndagerðamaður. Hann fór til Indlands og lærði jógakennarann og hefur síðasta áratug haft brennandi áhuga á andlegum og líkamlegum málefnum. Hann kynnir okkur fyrir kirtan hugleiðslu og mætir með gítarinn. Sanskrít orðið „kirtana“ þýðir „að endurtaka“. Kirtan er frábær leið til að róa taugarnar og sefa hugann, sem verður þá náttúrulega hneigður til að hugleiða. Kirtan er upphaflega æft með sanskrít möntrum en það er í raun hægt að gera það á hvaða tungumáli sem er, svo framarlega sem tilfinningin og hugarfarið er til staðar.

12:00 Dr. Shilpa Khatri Babbar er félagsfræðingur og formaður indverskra fræða við Háskóla Íslands þar sem hún hefur kennt hindímál og indverska menningu síðan 2022. Hún er fædd og uppalin á Indlandi og hefur iðkað ayurveda, chanting og Bhakti jóg sem saman mynda stoðir indverskrar hugleiðslu. Shilpa segir forna indverska heimspeki sjálfstyrkjandi. Hún hefur haldið meira en 50 afar vinsæla fyrirlestra á Íslandi með áherslu á indversku reynsluvísindin.Dr. Shilpa lítur á heiminn sem eina stóra fjölskyldu og sér sig sem sendiherra innri friðar, friðar á milli fólks og milli okkar og alheimsins. Eina markmið hennar er að verða betri manneskja.

13:00 Bylgja Dís Gunnarsdóttir, sem er æskulýðs- og fræðslufulltrúi Hafnarfjarðarkirkju er í námi í Spiritual Direction, hún er með kennsluréttindi í hugleiðsluaðferðum kristinnar trúar frá Contemplative Outreach og fyrir jólin 2023 komu út Kyrrðarlyklar eftir hana sem eru spjöld sem styðja við bæn, íhugun og hugleiðslu. Bylgja Dís kemur inn með kyrrðarbæn og Lectio Divina sem eiga rætur sínar að rekja til hugleiðsluarfs kristinnar trúar. Kyrrðarbæn fer fram í þögn og ásetningur hennar er að dvelja í nærveru Guðs, eða æðri máttar, handan hugsanna, orða og tilfinninga. Í Lectio Divina er helgur texti lesin fjórum sinnum með þögn á milli og í þögninni íhugar hvert og eitt okkar textann á sínum forsendum.

14:00 Andrými og kaffistund. Kaffihúsið opið með léttum veitingum.

15:00 Vala Gestsdóttir lærði tónheilun og hjá Acutonics í Englandi. Grunnur Völu liggur í tónlist en hún hún er með meistaragráðu úr Tónlistardeild LHÍ, auk þess sem hún lærði hljóðfræði og hljóðupptökur við SAE Institute í London. Vala miðlar tónheilun sem er heilandi meðferð sem byggir á hljóðbylgjum sem streyma um líkamann og losa um spennu og uppsafnaðar stíflur sem myndast við áföll og annað mótlæti sem við verðum fyrir í lífinu. Tónheilun getur umbreytt lærðu hegðunarmunstri sem við sitjum uppi með, munstri sem ekki þjónar neinum tilgangi og getur aftrað heilbrigðu flæði á leið okkar í lífinu.

16:00. Dagskrárlok.

Þetta verKefni er unnið i samvinnu við Andaðu og Sumarborgina

ATH: Kaffihús og verslun Systrasamlagsins er lokuð á meðan hugleiðsla/fræðsla er í gangi

Gengið er inn bakdyramegin, í gegnum garðinn.

Hægt verður að fá sér drykk og meðí á milli hugleiðslustunda.

Vekjum líka athygli á andrýminu milli hugleiðsla sem verður frá 14-15.

ÖLL velkomin og aðgangur ókeypis á meðan húsrúm leyfir.

 

 

 

Hvernig er best að forðast gjörunnin vítamín og bætiefni?

 

 

Flestur matur sem við borðum fer í gegnum einhvers konar vinnslu og er alls ekki allur slæmur. Einfaldast er auðvitað að elda heima; sjóða hrísgrjón, hræra egg eða saxa og búa til ferskan grænmetisrétt. Þegar iðnaðarvinnsla hefur bæst við er maturinn gjarnan orðinn meira skaðlegur, eða í það minnsta ekki eins næringaríkur. Það að hreinsa korn eins og hveiti eða hrísgrjón til að búa til „hvítar“ útgáfur er gott dæmi um það þegar það besta er fjarlægt. Þetta vinnsluferli rífur burt trefjarnar og mikið af næringarefnum. Ef þú ferð lengra upp skalann færð þú það sem kallað er gjörunnin matvæli, sem blessunarlega eru loks til umræðu.

Gjörunnin matvæli geyma langan lista af innihaldsefnum sem þú myndir aldrei bæta við matinn ef þú býrð hann til heima hjá þér. Veltu fyrir þér um rotvarnarefnum, litarefnum, bragðefnum, þykkingarefnum, sveiflujöfnunarefnum og öllu því sem hljómar “efna”! Því miður inniheldur þessi flokkur mörg matvæli sem fyrirfinnast í skápnum okkar, þar á meðal morgunkorn, fjöldaframleitt brauð, kjöt, og tilbúið grænmetiseitthvað, sem hljómar svo vel... [i].

Gjörunnin matvæli hafa tilhneigingu til að innihalda meira af sykri og/eða sætuefnum, sem og meira af mettaðri fitu og gjarnan slatta af hitaeiningum sem stundum eru alveg næringarlausar.
Það eru verulegar heilsufarslegar afleiðingar af gjörunnu mataræði, þar á meðal aukin hætta á sykursýki, hjarta- og æðasjúkdómum, IBS, þunglyndi, krabbameini og offitu, svo og ofnæmis- og sjálfsofnæmissjúkdómum, astma hjá börnum og hjarta- og efnaskiptabreytingum í æsku [ii] [iii] [iv]. Að lifa á gjörunnum matvælum skilur fólk oft eftir of þungt en samt vannært sem þýðir að það skortir mikilvæg næringarefni, vítamín og steinefni. Að forðast gjörunnin matvæli getur því verið gagnlegt fyrir alla aldurshópa.

Mörg okkar eru orðin meðvituð og kjósa að forðast aukaefnin sem unnin matvæli innihalda. En getum við beitt þessum sömu rökum við val okkar á vítamínum og fæðubótarefnum?

Eðli málsins samkvæmt er ekki hægt forðast vinnslu þegar vítamín og bætiefni eru búin til, en vissulega er hægt að gera ráðstafanir til að halda þeim eins hreinum og virkum og mögulegt er. Sérstaklega með því að forðast “hjálparefni” sem hafa ekkert næringarfræðilegt gildi og geta í raun haft skaðleg áhrif á heilsu okkar, umhverfið og ekki síst á verksmiðjustarfsmenn sem starfa við framleiðslukeðjunnar.

Hvernig á að bera kennsl á gjörunnin vítamín og bætiefni?
Það er margt í boði á markaðnum í dag sem er vægast sagt misjafnt að gæðum. Á meðan sumt er aðgengilegt í matvöruverslunum fæst margt nær eingöngu á netinu. Þar er því miður hellingur sneisafullir af allskyns óþarfa; litað og bragðbætt, óvandaðir vökvar, freyðitöflur, gúmmí og steyptar töflur með staflana af allskyns auka- og hjálparefnum svo það líti sem best út fyrir neytandann. Aukaefnin eru “hönnuð” með það í huga að gera vítamínin og bætiefnin aðlaðandi í útliti og á bragðið en einnig til að draga úr framleiðslukostnaði.

Þarna leiða oft snjöll skilaboð fókusinn hjá slæmum aukaefnum og minna heilbrigðum formúlum. Hérna komum við að kjarna málsins því fjölmargar rannsóknir hafa tengt mörg af þessum efnum við heilsufarsvandamál. Hér mætti nefna gervi rotvarnarefni eins og natríumbensóat sem stuðlar að hegðunarvandamálum hjá börnum og ofvirkni og svo margt annað [v] Svo spurning er, hverju ættir þú að leita eftir og hvað áttu að forðast? Að velja hrein vítmín og bætiefni í stað gjörunninna er hægt að gera með því að lesa innihaldslýsinguna.

Köfum aðeins dýpra inn í heim gjörunnina hráefna sem þú finnur í smáa letrinu:
Sykur, glúkósasíróp, maltsíróp og dextrósi koma oft fyrir. Vandamálið við sætuefni sem þessi er ekki bara hvað þau eru ávanabindandi heldur hafa þau skaðleg áhrif á tannglerung og sveifla blóðsykrinum (þarf af leiðandi er meiri hætta á sykursýki og offitu), að ekki sé talað um skaðleg áhrif á hjarta, lifur og fleiri líffæri... og svo ekki sé minnst á heilbrigði þarma þar sem þessi efni trufla jafnvægið í þarmaflórunni og ýta undir skaðlega myndun á örverum sem geta verið sjúkdómsvaldandi[vi]. Þetta þýðir að þau eiga hvorki heima í mat né vítamínum og bætiefnum sem eiga að bæta heilsu.

Gervisætuefni eins og súkralósi eða aspartam. Aspartam hefur verið mikið í fréttum undanfarið þar sem Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin (WHO) hefur flokkað það sem „hugsanlega krabbameinsvaldandi“ og heldur áfram að fylgjast með rannsóknum á áhrifum þess. [vii] Nýlegar rannsóknir tengja súkralósa við aukið gegndræpi og leka í þörmum sem getur kostað það að ómeltur matur, sýklar og eituefni fara í gegn og út í blóðið, sem hefur skaðleg áhrif á ónæmiskerfið. Súkralósi leiðir einnig til breytinga á örverum í þörmum og er bólgumyndandi. Afleiðingarnar eru uppþemba, mataróþol, þreyta, meltingarvandamál og húðvandamál. [viii]

Ýruefni (Emulsifiers). Það er notað til að blanda saman vatni og olíu sem annars blandast ekki frá náttúrunnar hendi. Pólýsorbat 80 er dæmi um það sem er mikið notað í fæðubótarefum en sýnt hefur verið fram á að það skaðar slímhúð í þörmum, veldur bólgum og getur átt þátt í myndun Crohns sjúkdómsins, sykursýki af tegund II og hjarta- og æðasjúkdóma [ix]

Gervi rotvarnarefni (Artificial Preservatives). Þetta er notað til að tryggja gott geymsluþol og áferð, sérstaklega fyrir vökva, vatnsbundnar eða jafnvel olíubundnar samsetningar, sem eru viðkvæmar fyrir pöddum eða oxun. Forðastu tilbúnar útgáfur eins og kalíumsorbat og natríumbensóat. Leitaðu eftir náttúrulegum valkostum, þar á meðal C-vítamíni, E-vítamíni eða jurtum með öfluga virkni gegn sýklum, sbr. rósmarín. Veldu hylki unnin úr jurtum sem í raun varðveita innihaldsefnin. Jurtahylkin eru um leið frábær leið til að forðast óvönduð og skaðleg aukaefni. Hægt er að varðveita góðar olíur með því að nota köfnunarefni þegar þeim er tappað á flöskur. Það kemur í veg fyrir allan óþarfa.

Carrageenan. Þetta er efni er oft að finna í vegan gúmmíum og glærum vítamín- og bætiefna hylkjum en það er einnig notað til að þykkja vörur eða fleyta innihaldsefnum. Carrageenan er efni unnið úr þangi, sem gæti hljómað vel en þar sem það er unnið með sýru hafa menn séð vísbendingar um að það geti valdið bólgum í þörmum..[x]

Magnesíumsterat og sterínsýra. Þetta er almennt notað í vítamínum og bætiefnum sem eru á steyptu formi en líka þeim sem þarf / á að tyggja. Það er bæði til að flýta framleiðsluferlinu og húða pressaðar töflur. Þó að þessi efni komi úr mat eru sérfræðingar á því að þau geti haft skaðleg áhrif. Ef þú tekur fjölda vítamína og bætiefna með þessu efnum getur upptakan orðið alltof hröð og sjáðu til; magnesíumsterat inniheldur lítið sem ekkert magnesíum

Títaníum díoxíð. Þetta skjannahvíta duft er notað í málningu, plast og pappír til að skapa jafnan lit. Það er líka að finna í tannkremi og matvælum eins og ís, súkkulaði, sælgæti, rjóma, eftirréttum, tyggjói, í álegg og dressingar og margt, margt fleira. Í lyfjum og fæðubótarefnum er það notað til að tryggja jafnt útlit á töflum og þjónar engum tilgangi nema að auðvelda framleiðslu og lágmarka fyrirspurnir neytenda um ólík afbrigði. Árið 2022 bannaði Matvælastofnun Evrópu títaníum díoxíð og staðfesti að það væri ekki lengur talið öruggt sem aukefni í matvælum (flokkar það sem líklegt til að vera krabbameinsvaldandi). Engu að síður er það enn notað og miklum mæli í matvælum víða, og þar á meðal hér á landi í lyf, vítamín, bætiefni og mat. Það er ekki aðeins óskynsamlegt að borða E-númer E171 (sem er títaníum díoxíð) heldur er það þekkt fyrir að valda alvarlegum langtíma lungnasjúkdómum hjá starfsmönnum í verksmiðjum þar sem títaníium díoxíð er unnið. Og svo er það einstaklega skaðlegt lífríki í vatni.[xii]

Talkúm (Talk). Þetta er annað fylliefni sem mikið notað í lyf en hefur líka lætt sér inn í vítamín og bætiefniframleiðslu. Talk er oftast notað sem svokallað “klessunarefni” til að koma í veg fyrir að innihaldsefni festist við vélar við framleiðslu þeirra. Þótt það sé almennt notað við lyfjagerð er enginn ávinningur af því og öryggi þess alls óvíst vegna skorts á áreiðanlegum upplýsingum um eiturhrif, þótt uppi sé sterkur grunur um það.[xiii] [xiv]

Pálmaolía. Það er kapíutuli út af fyrir sig. Notuð sem flæðiefni til að koma í veg fyrir að efni festist og klessist og kekkist. Pálmaolía er mörgum áhyggjuefni. Vinnsla á pálmaolíu hefur í auknum mæli haft skaðleg áhrif á viðkvæmt vistkerfi skóga og á búsvæði á svæðum í Asíu og Afríku. [xv]

Stóra spurningin?
Þegar við gröfum aðeins dýpra á bak við vörumerki lyfja- og fæðubótarefna og inn í aðfangakeðjuna, byrjum við að skilja áhrifin sem mörg þessara aukefna hafa, ekki aðeins á okkar eigin heilsu, heldur einnig heilsu jarðar og ekki síst heilsu þeirra starfsmanna sem taka þátt í ræktun eða námuvinnslu þessara hráefna. Fjöldamarkaðsframleiðsla til að framleiða ódýran mat byggir á gjörunnum aðferðum og sömuleiðis byggja vítamín og fæðubótarefni sem framleidd eru hratt og ódýrt oft á sama lögmáli. Og oft er meiri skaði en næring

Góð bætiefni. Líkt og með mat, þá er best að hafa vítamín og bætiefni eins einföld og mögulegt er og lífræn vottun innihaldsefna frá viðurkenndum vottunaraðilum er alltaf besti kosturinn. Það gefur til kynna að hreinleiki og siðferðisleg sjónarmið eru höfð að leiðarljósi Munið að börn eru viðkvæmari en fullorðinir og barnshafandi konur einnig. Öll erum við í raun viðkvæm fyrir óþarfa djönki

Merkimiðinn: Sum vörumerki velja að skrá „virk“ innihaldsefni á meira áberandi stað og setja síðan fullan innihaldslista aftan á merkimiðann með mjög smáu letri. Þú finnur földu aukefnin gjarnan á hinum listanum. Vertu viss um að þú skoðir alla lista; bæði stóra og smá letrið. Flest virt vörumerki hafa raunar ekkert að fela og bjóða 100% virk innihaldsefni án alls þess sem er skaðlegt fyrir mann eða jörð.

Fræðslan
Það er alltaf gott að leita eftir vandaðri fræðslu í tengslum við inntöku vítamína og bætiefna, til þeirra sem þekkinguna hafa. Ekki er víst að slíkt sé boði þar sem eingöngu netsala fer fram eða í stórmörkuðunum.

Svo er hitt með óþols- eða ofnæmisvaldana. Matvælastofnun leggur líka til að þeir séu feitletraðir svo auðvelt sé að koma auga á þá. Ofnæmivaldar geta verið glúten, egg, fiskur, skeldýr, mjólk, hnetur og jarðhnetur, soja, jafnvel sinnep og brennisteinsdíoxíð/súlfít.

Lokaorð
Líf okkar hefur tilhneigingu til að vera gjörunnið úr öllum áttum, ef svo má að orði komast. Nú liggja fyrir mikið af vísindarannsóknum sem sýna hversu skaðlegt okkar gjörunna líf getur verið. Taktu ákvörðun um að velja það sem er óunnið, lítið unnið og sérstaklega hreint. Það sem virkar 100% er auðvitað besta ráðið sem þú getur gert fyrir heilsu og hamingju þína og komandi kynslóða.

 

Heimildir:

[i] BBC ‘What is ultra-processed food? - BBC Food
[ii] Pagliai G, Dinu M, Madarena MP, Bonaccio M, Iacoviello L, Sofi F. Consumption of ultra-processed foods and health status: a systematic review and meta-analysis. Br J Nutr. 2021 Feb 14;125(3):308-318. 
[iii] Elizabeth L, Machado P, Zinöcker M, Baker P, Lawrence M. Ultra-Processed Foods and Health Outcomes: A Narrative Review. Nutrients. 2020 Jun 30;12(7):1955.
[iv] Srour, B., Fezeu, L, K., Kesse-Guyot, E., Allas, B., Majean, C., Andrianasolo, R, M., et al (2019) ‘Ultra-processed food intake and risk of cardiovascular disease: prospective cohort study’ (NutriNet-Sante), BMJ, 365:l145
[v] McCann, D., Barret, A., Cooper, A., Crumpler, D et al (2007) ‘Food additives and hyperactivity behaviour in 3-year old and 8/9-year-old children in the community: a randomised, double-blind, placebo-controlled trial, The Lancet, Vol: 370 (9598), pp. 1560-1567
[vi] Satokari R. High Intake of Sugar and the Balance between Pro- and Anti-Inflammatory Gut Bacteria. Nutrients. 2020 May 8;12(5):1348. 
[vii] Aspartame hazard and risk assessment results released (who.int)
[viii] M C Arrieta, L Bistritz, and J B Meddings. Alterations in intestinal permeability. Gut. 2006 Oct; 55(10):1512-1520
[ix] Partridge D, Lloyd KA, Rhodes JM, Walker AW, Johnstone AM, Campbell BJ. Food additives: Assessing the impact of exposure to permitted emulsifiers on bowel and metabolic health - introducing the FADiets study. Nutr Bull. 2019 Dec;44(4):329-349.
[x] Martino JV, Van Limbergen J, Cahill LE. The Role of Carrageenan and Carboxymethylcellulose in the Development of Intestinal Inflammation. Front Pediatr. 2017 May 1;5:96.
[xi] https://ec.europa.eu/newsroom/sante/items/732079/en
[xii] Identification of research needs to resolve the carcinogenicity of high-priority IARC carcinogens (who.int)
[xiii] Talc | FDA[xiv] mono100C-11.pdf (who.int)
[xv] Rainforest-Action-Network-Leuser-Report-FINAL-WEB.pdf (ran.org) 

 

 

 

 

 

Ferskur, næringaríkur og óunnin biblíumatur!

Páskahátíðin er framundan sem að margra mati er notalegasta hátíð ársins. Minni streita, meira frí og margir nota tækifærið og bæta dögum við fríið. Páskarnir eru ekki síður nýttir til að gera vel við sig í mat og drykk. Það leiðir hugann að öllum þeim mat sem kemur við sögu í biblíunni en eins og önnur fæða sem neytt var til forna er biblíumatur eins mikil andstaða við skyndibita og hægt er að hugsa sér. Allt hráefni er ferskt og óunnið. Engin gjörunnin matvæli voru í boði. Eingöngu alvöru matur, hollur, einfaldur og oft mjög bragðgóður. Svo virðist sem biblíufæði hafi verið saðsamt, næringar- og orkuríkt og staðið vel með fólki. Líkt og fæðan úr hinum fornu ayurvedafræðum hefur verið undir smásjá nútímans undanfarið hefur maturinn sem kenndur er við biblíuna enn og aftur verið dreginn fram í dagsljósið.  Fljótt á litið rímar biblíumaturinn líkt og fæða jóganna fullkomnalega við óunnið heilsufæði nútímans.

Byrjum á olífuolíunni...
Gyðingar voru mestu olífuolíu kaupmenn biblíutímans. Til forna var olífuolía notuð til lækninga, í lampa, fyrir sápur, snyrtivörur en líka sem gjaldeyrir. Olífuolían var að auki notuð til að smyrja konunga og presta. Um það vitnar m.a. hebreska orðið yfir Messías (Moshiach) sem þýðir smurður. Á sama hátt eru margar olíur hátt skrifaðar í indversku lífvísindunum (ayurvedfræðinum). Í Sanskrít kemur fyrir orðið snea sem hefur tvíþætta merkingu sem er annars vegar olía og hins vegar ást.
Nú þegar miklar nútíma rannsóknir hafa verði gerðar á olífuolíunni er ljóst að fornu fræðin standast og það sama á við um margar aðrar óunnar olíur sem þó hafa mismunandi mátt fyrir mannslíkamann. Allavega benda rannsóknir til að neysla á olífuolíu stuðli að góðri heilsu fyrir hjarta, heila, húð og liðheilsu og vinni líka gegn sykursýki og haldi blóðsykri í jafnvægi. Það er ennþá ástæða til að hafa ást á góðum olíum.

Granateplin
Þessi bragðgóðu sem er stundum erfitt að meðhöndla hafa náð miklum vinsældum undanfarin ár. Líklega megum þakka eðal kokkum eins og Yotam Ottolenghi að miklu leyti heiðurinn. Margar rannsóknir styðja frábæra kosti granatepla sem eru bólgueyðandi og búa yfir gnótt andoxunrefna. Vísindin segja að góðu áhrifin stafi af magni ellagínsýru, flavóníóða, jurtanæringar og trefja. Þau veiti okkur vörn og séu góð við þarmabólgu, offitu, veiti insúlínviðnám og vinni jafnvel gegn krabbameinum.

Gerjuð vínber
Kysstu mig kossi vara þinna,
atlot þín eru ljúfari en vín. (Ljóðaljóð 1:2)
Það er vart hægt að gera lista yfir helstu matvæli biblíunnar án þess að nefna vínber. Nokkrar faraldsfræðilegar rannsóknir fullyrða að hófleg áfengisneysla, einkum rauðvínsdrykkja (en þó umfram allt neysla á dökkum berjum), geti dregið úr hættu á hjartavandamálum af völdum æðakölkunnar. Þegar þrúgusafi er gerjaður myndast náttúruleg andoxunarefni og flavoníðar, t.d. resveratrol. Þar af leiðandi hafa vísindamenn lagt mikla áherslu á að meta heilsufarslegan ávinning af resveratroli á undanförnum árum, sem hefur verið tengt við varnir gegn langvinnum sjúkdómum og meðferð við sykursýki og offitu. En það þarf svosem ekki gerjuð vínber til að neyta góðs resveratols. Gott resveratol er í aðalbláberjum og kakóplöntunni, svo fátt eitt sé nefnt.

Hörinn
Hörinn er ein af mikilvægustu plöntutrefjum biblíunnar. Hör hefur verið uppspretta líns eins lengi og elstu konur muna. Þó að hörnum hafi að miklu leyti verið skipt út fyrir bómull (og annað) er hör enn ein mikilvægasta trefjaplantan og var sannarlega undirstaða helstu klæða og matvæla biblíunnar. Hörplantan á sér einnig ríka sögu sem náttúruluyf og nær sú saga allt aftur til Babýlonar 300 f. kr. Hörfræin eru ennþá mærð í nútíma lækningum. Það er vegna náttúrulegar uppsprettu omega 3, lignans og trefja. Að auki hafa rannsóknir metið hörfræ fyrir getuna til að hjálpað þeim sem eru að kljást við lungna- og hjartasjúkdóma og ekki síst meltingarvandmál.

Spírað kornbrauð
Taktu hveiti, bygg, baunir, linsubaunir, hirsi og speldi,
láttu það all í eina skál og gerðu þér brauð úr því. (Esekíel 4:9).
Í Esekíelsbók segir frá að Guð hafi gefið spámanninum Esekíel uppskrift að því sem hefur reynst hið fullkomna brauð, þar eð nútímavísindin hafa nýlega sýnt okkur að það býr til „fullkomið prótein“ sem inniheldur allar nauðsynlegar amínósýrur. Aðalástæðan fyrir því að Esekíelar brauð er hollara en önnur brauð er sú að ef korn og belgjurtir eru lagaðar í bleyti og þær spíraðar, sem gerir það auðveldara að melta þau - og þar af leiðandi er það eina brauðið sem er á þessum lista yfir helstu matvæli biblíunnar
Hér er átt við að uppskera „spíraða kornsins“ eigi sér stað rétt eftir að fræið byrjar að spíra. Áður en það hefur þróast í fullvaxna plöntu. Í þessu mikilvæga vaxtarástandi meltir ungi sprotinn hluta af sterkjunni til að ýta undir vöxt hennar. Vegna þess að sterkja kornsins hefur verið nýtt, eykst magn mikilvægra næringarefna - þar á meðal próteina, vítamína og steinefna. Að auki hafa rannsóknir bent til þess að járn og sink frásogist mun auðveldara eftir spírun
Mörgum er misjafnlega lagið að búa til þetta brauð því vinnsluferlið er langt og ekki er auðvelt að nálgast kornið og braunirnar á þessu þroskastigi. En þar sem vel hefur tekist til er fólk stórhrifið. Hér er ein aðferð sem má kannski prófa. Uppskrift.

Hrá geitamjólk
Sé heyið hirt og háin tekin að spretta
og hafi jurtum fjallanna verið safnað
átt þú lömb þér til klæðnaðar,
geithafra til þess að kaupa fyrir akur
og nóga geitamjólk þér til fæðslu,
heimili þínu til matar og til viðurværis þernum þínum.
(Orðskviðirnir 27:26-27)
Óunninn mjólk eins og hún kemur beint geitinni (og kúnni) geymir gnótt af vítamínum og steinefnum sem stuðla að heilbrigðum beinum og tönnum. Slík mjólk er hlaðin kalsíum, K2 vítamíni, magnesíumi, fosfór og fituleysanlegum vítamínum. Að sjálfsögðu hefur verið framkvæmd samanburðarrannsókn á næringu kúamjólkur og geitamjólkur og um margt segir að geitamjólk gæti verið enn gagnlegri. Ólíkt kúamjólk, hafa t.d. vísindamenn frá háskólanum í Granada séð gögn um geitamjólk sem benda til þess að hún gæti komið í veg fyrir sjúkdóma eins og blóðleysi og beinþynningu. Að auki hefur geitamjólk eiginleika sem hjálpa til við meltingu og efnaskiptanýtingu steinefna eins og járns, kalsíums, fosfórs og magnesíums.

Lamb
Þannig skuluð þið neyta þess:
Þið skuluð vera gyrtir um lendar,
með skó á fótum og stafi í höndum.
Þið skuluð eta það í flýti.
(2. Mósebók 12:11)
Vegna mikilvægis páskalambsins og að leggja það hlutverk að jöfnu við Krist, eru lömb virtasta dýr sögunnar og mikilvægasti maturinn í biblíunni. Lambakjötið sem hér er átt við er kjöt af innan við ársgömlu. Það hefur minna fituinnihald og ríkt af próteini, B12 vítamíni, B6 vítamíni, níasíni, sinki og öðrum mikilvægum næringarefnum, það er án efa hollasta rauða kjötið á jörðinni, vilja margir meina, þ.e. ef það er grasfóðrað.

Beiskar jurtir (kóríander og steinselja)
Þeir skulu neyta kjötsins sömu nótt,
þeir eiga að eta það steikt við eld
með ósýrðu brauði og beiskum jurtum
(2. Mósebók 12:8)
Fræðimenn eru ekki algjörlega sammála um hvaða plöntur höfundar biblíunnar voru að vísa til þegar þeir skrifuðu um „beiskar jurtir,“ en kóríander og steinselja eru almennt á listanum.
Kóríander er fræ af “kraftmikla andoxunarefninu og náttúrulega hreinsiefninu kóríander”. Jafnvel hefðbundnin læknisfræði hefur merkt kóríander sem plöntu gegn sykursýki og vísindarannsóknir staðfesta gagnleg áhrif þess á blóðsykur. Kóríander virðist einnig gagnast gegn háum blóðþrýstingi, það hreinsar þungmálma úr líkamanum ásamt því að hafa önnur góð heilsufarsáhrif.
Raunar hefur kóríander verið notað sem meltingarelexír og græðandi krydd í þúsundir ára, með vísbendingar um notkun þess allt að 5000 f.Kr. Þess er getið í Sanskrít textum, fornegypskum ritum, Gamla testamentinu og ritum gríska læknisins Hippókratesar. Rómverski herinn flutti kóríander til Evrópu, þar sem það var notað til að varðveita kjöt, og Kínverjar töldu það vinna gegn matareitrun. Það er mikið til í því.
Steinselja er önnur heilsueflandi jurt og rík uppspretta nokkurra mikilvægra vítamína, þar á meðal A-vítamín, C-vítamín og kalíum. Steinselja og ilmkjarnaolía hafa verið notuð sem náttúruleg afeitrun, þvagræsilyf og sótthreinsandi og bólgueyðandi efni um aldir í ýmis konar alþýðulækningum.

Grænmeti
Reyndu okkur nú, þjóna þína, í tíu daga.
Gefðu okkur grænmeti til matar og vatn að drekka.
(Daníel 1;12)
Í stað þess að borða lostæti Babýloníumanna báðu Daníel og vinir hans um að lifa á grænmetisfæði. Þegar kominn var tími til að koma þeim fyrir konung urðu Nebúkadnesar og allir leiðtogarnir undrandi þegar þeir sáu að hinir fjórir ungu vinir voru hæfari og litu betur út aðrir ungir menn sem borðuðu babýlonsku réttina. Gjarnan síðan nefnt Daníels fastan. 
Af öllum fæðuflokkum er grænmeti án efa næringarmesta gjöf jarðar, eða býr yfir mestri næringarþéttni og er jafnframt öruggasta fæðan. Það hlýst engin skaði af því að borða mikið magn af grænmeti. En ávaxtaát allan daginn gæti aukið á tannskemmdir og hækkað blóðsykurinn
Grænmeti er raunar mjög áhrifaríkt, sérstaklega grænmeti af krossblómabætt (spergilkál, grænkál, blómkál, sinnepskál, radíusur, rósakál, vatnakarsi ofl) vegna þess að það er ríkt af glúkósínólötum (stór hópur glúkósíða sem innihalda brennistein). Þykir jafnvel vinna gegn skæðustu sjúkdómum. Grænmeti hefur verið undirstaða fæðu um allan heim í þúsundir ára. Vísindamenn hafa m.a. fundið varðveitt fræ frá Brassicaceae fjölskyldunni í Kína frá 4000 og 5000 f.Kr. 

Hrátt hunang
Finnir þú hunang fáðu þér nægju þína
svo að þú verðir ekki ofsaddur af því og spýir því upp.
(Orðskviðirnir 25:16)
Það er engin furða að hrátt hunang sé nefnt „fljótandi gull. Góð áhrif á húð og líkama virðist nær takmarkalaus. Hrátt hunang er enda hlaðið lykilnæringarefnum. Rannsóknir hafa staðfest að hunang inniheldur m.a. flavónóíða. Auk þess að vera frábær staðgengill orkudrykkja fyrir íþróttamenn og sannarlega fyrir þá sem þarfnast smá uppörvunar. Þá ýtir hrátt hunang einnig við vöxt góðgerla í meltingarvegi þar á meðal Bifidobacteria. Annar heillandi eiginleiki hunangs er hæfni þess til að bæta ofnæmisheilsu. Gakktu úr skugga um að þú kaupir gott hunang og helst beint frá býli.

Gleðilega páska!

Ps: Hér var bara stiklað á stóru því það er heill hellingur af annarri fæðu nefnd í biblíunni og bráðhollri.

Nokkrar heimildir:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30487558/
https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/169134/nutrients
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20043077/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23519910/
https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/food-details/169414/nutrients
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4252429/
https://canal.ugr.es/prensa-y-comunicacion/medios-digitales/perishablenews-eeuu/study-proves-that-goat-milk-can-be-considered-as-functional-food/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23281145/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/33207780
https://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/jf025692k
https://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/jf025692k
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3145055/
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34559743/

 

 

 

 

Heilsutrendin 2024. Hvað er í kortunum?

 

Hvernig lítur heilsa og vellíðan út fyrir þig? Kannski er það að hjóla í búðir frekar en að keyra, taka stigann í stað lyftu eða skipta út áfengum drykk fyrir óáfengan? Undanfarin ár hefur fólk svo sannarlega verið til í endurskoða nálgun sína á heilsu og vellíðan. Árið 2024 munum við líklega sjá skýrara hvernig eftirköst undanfarinna ára; heimsfaraldurs og kreppu hefur mótað líf okkar.
Svo má auðvitað spyrja; hvað er trend? Trend er ekki endilega það sama og bóla sem springur! Trend þróast. Frá því ég hóf að skoða strauma og stefnur í heilsumálum fyrir margt löngu stunduðu fáir hugleiðslu á Íslandi. Í dag, 10 árum síðar, segjast 22% Íslendinga hafa hugleiðslu sem hluta af lífi sínu, skv. könnunum. Sem þýðir að tugir þúsunda stunda hugleiðslu.
Heilsuþróunin er sannarlega andleg ekki síður en líkamleg og margt liggur í loftinu. En hvað er líklegt að vaki fyrir fólki eða haldi fyrir fólki vöku 2024?

Meltingarheilsan
Af öllum þeim þáttum sem eru mikilvægir fyrir fólk þegar það kaupir mat hefur orðið „probiotic“ vaxið mest og sala á drykkjum sem innihalda góðgerla aukist gífurlega. Heilsuvandamál í þörmum eru býsna algeng og margskonar mataræði og streituvandamál hafa yfir langan tíma haft neikvæð áhrif á meltingu okkar. Fjöldi Bandaríkjamanna sem segjast finna fyrir ógleði, uppköstum eða niðurgangi reglulega/oft hefur aldrei verið meiri frá því mælingar hófust. Og aldrei hafa fleiri fæðubótarefni fyrir meltingarheilbrigði verið seld þar í landi. Fullyrða má að svipuð þróun hafi átt sér stað á Íslandi. Margir leggja nú meira á sig en nokkru sinni áður við halda þörmunum heilbrigðum og munu áfram leita allra leiða til að hressa þá við.

Mjólkurvörur koma inn aftur
Áratugur veganisma var kærkomið trend og færði okkur grænmetið aftur. Alltént sá angi hennar sem lagði upp úr góðu grænmeti. Fylgifiskur var minnkandi áhugi á mjólkurvörum. En nú er fólk að reyna að finna leiðina til að nota aftur einfaldar og hollar mjólkurvörur. Ekki að ástæðulausu. Þegar allt kemur til alls bæta mjólkurvörur rjóma, próteini og nostalgíu við mat sem erfitt er að endurtaka í öðru formi. En mjólkurvaran sem við mörg erum að sækjast eftir nú er ekki fituskert og sykurhlaðin, heldur hin náttúrulega “sæta” mjólkurafurð úr ekki svo fjarlægri fortíð. Áhuginn beinist að mólkurvörum sem eru framleiddar á sjálfbæran hátt, þeim sem hafa gagnlega fitu og eru stútfullar af lifandi góðgerlum. Eftir vikulega grænmetiskasssa undanfarin ár má allt eins búast við því að matarkassar næstu ára innihaldi meira úrval af mjólkurvörum (jógúrt, ostum, kotasælu og smjöri) sem færa okkur nær daglegu próteinmarkmiðum okkar. Gott er að vona að áhugi á sjálfbærum, lífrænum búskaparháttum muni valda breytingum á mjólkuriðnaði á þann hátt sem það getur gagnast heilsu okkar og um leið heilsu jarðarinnar. Með hærri styrkjum sem veittir voru til íslensku bændastéttarinnar nýverið er kannski von?

Vonarstjarnan 2024 er kotasælan.
Vaxandi vinsældir kotasælunnar endurspegla líklega gríðarleg áhrif samfélagsmiðla á hegðun neytenda. #cottagecheese hafa fengið yfir 663 milljónir áhorfa á TikTok.
Kannski liggur þarna undir þrá eftir jafnvægi. Kotasælan rokselst víða um heim. Eftir margra ára framleiðslu “mjólkurvara” úr jurtaríkinu vilja nú margir snúa aftur í vöru eins og kotsælu sem hefur einkar aðlaðandi næringargildi. Kotasæla er stútfull af próteini, kalki og nauðsynlegum vítamínum og er í raun ansi snaggaralegur skyndibiti. Hluteysi kotasælunnar og skemmtileg áferð býður upp á að hennar sé notið með margvíslegum hætti. Ofan á eða í brauðið, í pastarétti, með morgunmatnum, í sósuna, ofan á pístuna (jú minnir svolítið á blómkálsbitana), með indversku réttunum, eða bara ein og sér. Það góða við kotasælu er líka að hún er janvíg með einhverju sætu og ósætu. Og ekki svo hitaeiningrík próteinbomba.

Heilinn
Sögulega séð voru fjölvítamín allt sem fólk þurfti til að bæta heilsuna. Það hefur breyst. Haltu samt áfram að taka fjölvítamín og hafðu þau framúrskarandi. Mest spennandi flokkur samtímans eru Nootropics (frá grísku „noos“ og „tropein“ sem þýðir „að hugsa“ og „að leiðbeina“). Sagt er að aldamótakynslóðin og Z kynslóðin sækist í því tilliti eftir drykkjum og dufti sem veita fullnægjandi bragðupplifun, vellíðunartilfinningu og skerpu á sama tími en aðrir vilji sinn þægilega dagskammt til inntöku. Nootropics eru semsé flokkur fæðubótarefna sem sýnt hefur verið fram á að stuðli að vitrænni heilsu. Áður héldu fæðubótarefni fyrir heilann gjarnan koffín og ginkgo biloba. Það er að breytast. Það sem hefur vakið athygli allra kynslóða, ekki síst eldri borgara og íþróttafólks, eru annars skonar. L-theanine er eitt þeirra, sem tengjast ró og máske meiri sköpunargáfu en mestur er áhuginn Brahmi. Brahmi er sannarlega Nootropics og á sér langa sögu sem heilalækningajurt, líka þekkt sem jurt náðarinnar. Breskir læknar og vísindamenn hafa haft um hana stór orð að undanförnu og kalla Brahmi “game changer” í þágu heilans. Brahmi er sagt auka afköst heilans, hugsun og námsgetu og er nú vel vísindalega undirbyggð. Brahmi eykur asetýlkólín. Það er náttúrulegt efni í taugakerfinu sem sagt er auka vitræna úrvinnslu, athygli og minni. Það munar um minna.

Fyrirbyggjandi nær yfir meira
Orðið fyrirbyggjandi, sem hefur mikið borið á góma í nokkur ár, er að verða skýrara í huga fólks og nær yfir fleiri svið en nokkru sinni. Meðal annars hreyfingu, vellíðan, fæðu og jú bólusetningar. Allt snýst þetta um hið fornkveðna að forvarnir séu betri en lækning. Þessi breyting frá viðbragðsaðferðum yfir í fyrirbyggjandi nálgun er að verða stefnumótandi forgangsverkefni margra heilbrigðisstarfsmanna/stofnanna/ fólks víða um heim. Flestar rannsóknir sýna að fyrirbyggjandi skapar langtímaávinning fyrir sjúklinga, auk þess að draga úr kostnaði sem fylgir meðhöndlun á heilsuvanda sem hægt er að koma í veg fyrir. Tækniframfarir, þar á meðal gervigreind, munu væntanlega gegna stóru hlutverki í framtíðinni, færa okkur viðvörun fyrr og því skjótari íhlutun. En það má heldur ekki gleyma að gömlu fyrirbyggjandi vísindin eru mörgum hugleikin um þessar mundir og eru sannarlega að gagnast, ásamt því að vera innblástur fyrir vestrænu vísindin. 

Styrktarþjálfun sem sjálfsagt mál
Flest æfingakerfi framtíðarinnar munu sjálfsagt snúast um að byggja upp styrk. Við erum þegar byrjuð á bygga upp styrk. Þó að vellíðunariðnaðurinn hafi oft lagt áherslu á mildari æfingar eins og jóga, sem við þurftum sannarlega að halda áfram með, bendir flest til þess að fleiri muni hefja styrktarþjálfun árið 2024 en áður. Í sjálfu sér er styktarþjálfun ekki lengur bara einhver “æfing” heldur hluti af heilbrigðri vellíðan. Það er mikilvægt fyrir heilbrigðiskerfið, að nýta sér styrktarþjálfun, og þann líkamlega ávinning sem hún hefur í för með sér. Ekki einasta að styrktarþjálfun auki beinþéttni og hjarta- og æðaheilbrigði heldur bætir hún svefn, styður við andlega vellíðan og auðvitað; eykur vöðvamassa. En svo er það þetta með hreyfanleikann.

Hreyfanleikinn í daglegu lífi
Samkvæmt Google leitarvélinni hefur leit að eftir orðinu „hreyfanleiki“ aukist mikið undanfarin ár. Jógabyltinginn hefur sjálfsagt veitt mörgum innblástur. Stirðleiki er ekki óafturkræfur. Þá hefur hækkandi aldur fólks alveg örugglega haft áhrif á löngunina til að verða liðugri. Þó ekki sé nema til sjálfsbjargar. Það að geta klætt sig, komist inn og út úr bílnum, leikið við barnabarn eða barnabarnabarn skiptir höfuðmáli, nú eða til að geta komist í göngutúr. Það að vera sterkur og liðugur er ekki lengur um að taka hörkuæfingu einu sinni til tvisvar viku heldur að koma hreyfingu á daglegt líf sitt, líka heima og stunda um leið sjálfsumhyggju. Hreyfanleiki með áherslu á langlífi er meira en bara trend. Fólk er farið að átta sig á því hvað líkaminn er fær um, með meðvitund um lífsstílsmiðaða hreyfingu. Niðurstaðan er: Líkamsrækt snýst meira um heilsubót og virkni fremur en fagurfræði.

Taugakerfið í sviðsljósið
Bara það að Gjörningaklúbburinn og Sinfó setji Flökkusinfóníuna á dagskrá byrjun árs gefur tóninn fyrir 2024. Taugakerfið með sinni löngu og mikilvægu vagus / flökkutaug verður í sviðljósinu. Það eru margskonar leiðir til að róa taugarkerfið og sjálfsagt hefur öll hugleiðslan hjálpað okkur mest. Hljóðböðin sem einmitt róa taugakerfið eiga vaxandi vinsældum að fagna. Hljóðböð eru nákvæmlega eins og þau hljóma – að baða sig í hljóði. Flestar hljóðbaðstundir fela í sér dauft, hlýtt, ilmandi herbergi þar sem þú getur legið, haft það notalegt og notið hljóðs frá góðum gongspilara. Hljóðböð eru talin bæta slökun og draga úr streitu. Hljóðbað er líka eins konar hugleiðsla. Í heimi sem fyllist sífellt meira af hávaða og örvun frá skjáum okkar er engin furða að fleiri hafi áhuga á að flýja í róandi hljóðbað þar sem tíminn og síminn eru afstæðir. Þetta mun allt á endanum leiða til meiri samkenndar sem vonandi trendar feitt á næstu árum. Sjáum til.

Húðiðnaður skiptir um andlit
Undanfarin ár hefur meira og minna allt sem lotið hefur að húðvörum notast við hugtakið „gegn öldrun“. Þetta er nálgun sem er um að leiðrétta “mistök”. Snúa á áður áunnin skaða. Síðan kom hugtakið „fyrirbyggjandi" öldrun, sem fjallaði ekki lengur um að snúa klukkunni til baka, heldur um hvernig á að stöðva öldrunarferlið. Algjörlega. Og á tvítugsaldri. Þó að þessar aðferðir endurspegli tíðaranda eru þær í raun gamaldags. Í leit að ofleiðréttingum eða því að eldast aldrei, hefur fegrunariðnaðurinn oft valið lausnir sem enda með því að stefna heilsu húðarinnar í hættu og búa til andlit sem er svo einkennileg að það sætir furðu. Í raun ómanneskjuleg andlit. Meira að segja Jane Fonda hefur sagt opinberlega að hún sjái ekki eftir neinu meira í lífinu en öllum lýtaaðgerðunum sem hún hefur gengist undir. En að hún verði að lifa með því. Það breytir því ekki að það eru ótal náttúrulegar og heilbrigðar leiðir, gamlar og nýjar, til að hugsa vel um sig og húðina um leið.
Áður fyrr var hugtakið öldrun, þ.e. orðið sjálft, tengt neikvæðni. Nú er það bara staðreynd að langlífi eykst. Því þarf öldrun fjarri því að hafa neikvæða merkingu. Í dag getur fólk elst og átt virkilega fallegt og heilbrigt líf.

Amen!

Heimildir koma héðan og þaðan.

 

Tími tómarúmsins kallar næringu og nokkur ævintýri

Lengsta tíð ársins ársins stendur nú sem hæst. Þetta er tíð tómarúmsins sem mun að líkindum standa yfir hér á landi fram á vor með ýmsum tilbrigðum. Einkenni þessa tímabils eru kuldi, þurrkur, léttleiki, tærleiki, hreyfing, mikið loft en líka hið dularfulla og ævintýralega tómarúm.

Frábær tíð. Svo lengi sem við höldum jafnvægi megum við eiga von á heilbrigðu, skapandi og frjósömu tímabili. Ef, hins vegar frumkraftar þessa tímabils safnast um of í líkama og huga okkar getur ójafnvægið komið fram með líkamlegum eða tilfinningalegum óþægindum. Má þar nefna svefnleysi, þurr húð, liðagigt, hægðatregða, hár blóðþrýstingur og kvíða og þunglyndi.

Þessi tíð nefnist vata tími eftir elstu heilsuuvísindum heims, ayurveda og tekur mið af náttúrkröftunum sem nú ríkja.

Það er til mikils að vinna að reyna að halda sér í góðu jafnvægi fram á vor og fylla og næra tómarúmið.

Engir 2 eru eins (Hver ert þú? Taktu prófið). Þeir sem eru viðkvæmar fyrir vata tíðinni eru jafnan sterkar vatatýpur sjálfar. Í þeim er mikið loft og eter/rými en minni jörð og vatn. Svo eru þeir sem eru af allt annarri grunngerð en kunna að vera í ójafnvægi. Því þurfum við ansi mörg að vera vakandi fyrir náttúrukröftunum sem nú eru undir og yfir og allt um kring og í okkur líka.

Hér eru nokkrar hagnýtar hugmyndir um jarðtengingu á þessu síkvika dularfulla og kalda tómarúms tímabili á norðurhveli jarðar. Eitt öflugasta meðalið er matur en miklu meira kemur til.

MATUR:

Borðaðu heitan ferskan og vel eldaðan mat. Forðastu þurran eða ósoðinn mat (sérstaklega salöt og mikið hrátt grænmeti). Segir sig sjálft.

Drekktu mikið af heitum vökva. Heitt vatn og jurtate halda líkamanum rökum. Þú getur útbúið ferskt engifer te með því að setja teskeið af fersku rifnu engifer í hálfan lítra hitabrúsa og fylla hana með heitu vatni.

Borðaðu meira af sætu, sýrðu og söltu og minna af beisku, herpandi og sterku.
Ghee / olíur, avókadó, bananar, mangó, ferskjur, sítrónur, grasker, gulrætur, rófur, aspas, kínóa, hrísgrjón, mung baunir, möndlur og sesamfræ eru nokkur dæmi framúrskarandi vata róandi matvæli. Kryddin sem fara best í maga á þessum tíma árs og losa um tómarúmið / loftið í meltingunni eru kanill, kúmín, engifer, kóríander, fennel, negull, salt, sinnepsfræ, svartur pipar, kardimommur og basil.

Ekki hafa áhyggjur ef matarlystin virðist sterkari en venjulega. Aftur, tómarúm, líka í okkur, er náttúruleg tilhneiging á veturna. Á sama tíma og það er mikilvægt að borða fylli sína á veturna er líka betra að losna við mikla svengd. Hún getur orðið ærandi. En auðvitað, ekki borða alltof mikið. Jafnvægið er málið.

MJÚK EFNI OG NUDD

Fatnaður úr mjúkum efnum í jarðlitum og jafnvel í mildum pastellitum róa vata orkuna. Róandi litir róa orkuna. Haldið ykkur heitum hvort sem er heima eða á vinnustaðnum og klæðið ykkur vel. Forðist dragsúg og gott er að verja eyru og háls sérstaklega vel.

Til að halda ykkur heitum er auðvitað frábært að hreyfa sig en líka gefa sér fluelsmjúkt líkamsnudd flesta morgna upp úr heitri og lífrænni olíu. Það eru bæði gömul vísindi og ný.
Abhyanga sjálfsnudd er magnað tæki til halda sér heilbrigðum. Nuddaðu líka höfuð og fætur.

SVEFN OG FRIÐSÆLD

Það er mikilvægt fyrir vatatýpur að hafa í huga að þetta er fólkið sem kann sér ekki hóf og gengur á gjarnan á sig líkamlega og andlega. Þess vegna þarf að gæta sérlega vel að svefninum. Þetta er líka fólkið sem ætti að hafa hugleiðslu hluta af lífi síni. Fyrir ofvirkan vata huga er hugleiðsla ein besta leiðin til að finna ró og kyrrð og komast í snertingu við ævintýrin. Þær áhugaverðu fréttir bárust nýlega að 22% landsmanna hafa nú þegar hugleiðslu í lífi sínu. Það eru í raun stór tíðindi, ef til vill menningarbylting? Þetta kom fram í þætti RÚV, Svona erum við, 16. nóvember sl.

Lestu meira, róaðu þig. Búðu til afslappandi svefnrútínu. Vertu í nærandi félagsskap. Aðventan er framundan og því tækifærin til að hitta fólk ærin. Góð hvíld á móti er nauðsynleg til jafnvægis.

STEINEFNI, OLÍUR og auðvitað D-vítamín

Bættu vítamínum við daglega rútínu; omega 3 ríkum olíum, d-vítamíni, steinefnum og b12. Það getur hjálpað þér að takast á við líkamlegan og andlegan pirring. B12 vítamín á skilið alveg sérstaka athygli. Það er af mörgum talinn hinn faldi vítamínskortur sem getur valdið mikilli þreytu og ekki síst bólgum í líkamanum. Sjá hér.

Talandi um að halda kroppnum heitum. Járn er aldrei mikilvægara en yfir vetrarmánuðina. Það gefur nefnilega hita. Þó ekki taka inn járn nema að þú þurfir þess. Láttu mæla þig. Ákkúrat vegna þessa er neysla á kjöti meiri yfir vetrarmánuðina (jarðtengjandi og járnríkt) en aðra mánuði ársins. Ef þú ert með kaldar hendur og fætur gæti líka verið gott að skoða sink og magnesíum. Sink styður við ónæmiskerfið og styrkir húð, hár og neglur líka. Sink þarf að taka inn reglulega því líkaminn safnar því ekki upp.

Svo er það hið margumtalaða magnesíum sem er að finna í frumum, vöðvum, beinum, vefjum og fleiru. Magnesíum er okkur lífsnauðsynlegt og styður við hundruð efnahvarfa í líkamanum. Magnesíum hefur verið tengt svo mörgu m.a. lægri blóðsykri, bættri hjartaheilsu (hjartað er viðkvæmara á veturna) og betri frammistöðu í líkamsrækt. Jafnvel þó að það sé mikið af magnesíumríkum matvælum í boði í dag er alls ekki víst að þú fáir nóg.

Máske er tómarúmið ekki svo dularfullt. Það þarf bara nærandi fyllingu og nokkur ævintýri.

 

 

 

 

Nokkur heit haustráð!

Haust. Mörg elskum við þennan árstíma. Eins mikið og við njótum hlýrra, sólríkra daga sumarsins, getum við varla horft framhjá undrum og litadýrð haustsins! Í þessum skrifuðum orðum eru margir að pakka niður sumarfötunum og ná í hlýju yfirhafnirnar. Undirbúningur fyrir kaldari tíð þýðir líka að það er gott að gæta betur að sér eftir notalegt sumarkærleysið.
Hér fylgir góður heilsutékklisti fyrir haustið.
 

Byrjaðu á ónæmiskerfinu

Byrjaðu að huga að þér á þínum. Ef þú átt börn er frábært að spá strax að ónæmisheilsu allra fjölskyldumeðlima og setja C-vítamín og jafnvel sink á dagkskrá. En líka hið sígilda sem við mörg þekkjum svo vel; Ólífulauf og ylliber og auðvitað D-vítamínið og B-vítamínin. Nú er tíminn til að leggjast vörn. Þar sem að minnsta kosti 70% af ónæmiskerfinu liggur í þörmunum er góð hugmynd að styrkja meltingarkerfið með vinalegum meltingagerlum og hafa helst alltaf forlífisgerla (prebiotic) í sömu blöndu.

Farðu í tékk

Vissir þú að fleiri hjartaheilsuvandamál uppgötvast á köldum mánuðum en á nokkurn öðrum tíma ársins? Það er vegna þess að kalt veður getur haft áhrif á blóðrásina og sem gerir vinnu hjartans erfiðari. Haustið er því kjörinn tími til að fara í hina árlegu heilsuskoðun til að tryggja að þú sért við topp heilsu áður en vetrarveðrin hefjast. Einnig inniheldur heilsufarssaga fjölskyldunnar margar vísbendingar sem geta hjálpað þér og þínum lækni / heilsusérfræðingi að byggja upp sterka heilsuáætlun. Ættingjar hafa tilhneigingu til að koma oftar saman yfir haust- og vetrarmánuðina, svo notaðu tækifærið og lærðu meira um heilsuarfleifð þína!!

Kitlaðu bragðlaukana

Haustið er tíminn til að gæða sér á heilnæmum mat. Njóta uppskerunnar sem komin er í hús. Það er góð leið til að næra bæði líkama og anda af sannkölluðum fjörefnum. Ef þú hefur tök á, keyptu lífrænt og beint frá bónda. Skoðaðu hvað er spriklandi ferskt ákkúrat núna. Borðaðu eins og þú mögulega getur af næringarríku grænmeti. Haustið er líka tíminn til að prófa hollar súpur og gera tilraunir með krydd sem hafa lækningamátt. Má þar nefna t.d. túrmerik, kanil og engifer og allar grænu kryddjurtirnar. Og endilega líttu á hvað er að gerast í ofurfæðistraumunum sem eru oft fullkomnir fyrir kaldari tíma. Beinaseyði er hátt skrifað, andoxunarríka matcha teið líka, að ekki sé talað um alla ofursveppina, eins og ljónslappa, chaga og marga aðra. Kíktu líka á öflugar og nærandi olíur. Sem dæmi er black seed olían afar vinsæl um þessar mundir og skipar sannarlega heiðursess í ofurheimum.

Skoaðu æfingarrútínuna

Skipuleggðu hvernig þú ætlar að hafa úti æfingarútínuna í vetur svo þú guggnir ekki þegar það er orðið skítkalt úti. Hafðu mýktina þó alltaf með. Útivera og jóga? Líkamsræktarprógramm í raunheimum eða netinu? Dansað í stofunni? Finndu þína fjöl. Ef þú hefur ekki þegar gert það notaðu tímann til að finn nokkrar æfingar / teygjur / örhugleiðslur sem geta fylgt þér í vinnunni.

Og svo er það hárið og húðin...

Hefur þú veitt því athygli að húð þín bregst við kulda? Húð fólks verður jafnan aðeins daprari á kaldari og þurrari mánuðum ársins. Og hárið líka. Þetta er ekki ímyndun þín. Um leið og hitinn lækkar úti hækkar hitinn inni og loftið verður þurrt. Skortur er á raka. Þessar andstæður og hlaupin á milli hitastiga hafa sannarlega áhrif á húð og hár sem verður líflaust, þurrt og slappt.

Náðu aftur ljómanum með daglegri þurrburstun og góðum olíum. Svalaðu þyrstu hárinu þinni og hársverði með góðri hárolíublöndu eða hreinni og lífrænni jojoba-, möndlu-, sesam- eða roseip olíu. Nuddaðu líkamann hátt og lágt með hreinni með möndlu- eða sesamolíu eða sérstökum olíublöndum með jurtum sem henta þinni húðgerð. Svo er það hin margumrædda hýlaronicsýra sem er ótrúlegur rakagjafi. Hún dregur raka að húð þinni og viðheldur vökvajafnvægi. Hyalaronicsýra er frábær viðbót við húðkrem og olíur, sem bæði er hægt að bera á sig og taka inn. Í raun undursamlegt rakaboost.

Vökvaðu þig að innan líka

Mikilvægt er að passa upp á vökvajafnvægi líkamans á haustin sem sumrin. Líkamainn þarfnast vökva til svo margra verka. Fyrir meltinguna, steinefnajafnvægið, orkuna, húð, liði og flest annað. 2 til 3 lítrar dag er málið. Fer eftir stærð þinni og þyngd. Það þarf þó ekki alltaf að vera vatn beint úr krananum. Má líka vera te og allskyns góðir vökvar. En mikið vatn engu að síður. Nú bendir flest til þess að það sé miklu betra að hafa vatnið heitt / volgt en kalt. Margir bera mikið lof á það í dag að hefja daginn á stóru heitu glasi af vatni. Heitt vatn á morgnana virkji efnaskipti líkamans og örvi fitubrennslu yfir daginn. Það hreinsar líka þarma og minnkar vindang og bjúg. Það er þess virði að prófa þessa morgunrútínu.

Finndu réttu skammtastærðirnar fyrir þig

Á sumrin og í góðu fríum gleymum við oft hvað við erum vön að borða mikið að jafnaði. Ekki endilega halda þig við sömu stóru skammtastærðinar og í sumar. Mundu eftir hinu gullna jafnvægi á milli próteina, kolvetna og fitu. Bættu heldur í grænmetið sem margir kjósa nú að leggja sér til munns í upphafi máltíðar til að koma í veg fyrir blóðsykursflökt. Skoðaðu næringuna sem þú lætur ofan í þig. Haltu rútinu. Jólin kom áður en þú veist af.

Slökunarrútína

Prófaðu að bæta einhverju nýju inn í slökunarrútínuna þína, eins og t.d. morgunhugleiðslu eða síðdegishlugleiðslu. Komdu þér upp jóga/hugleiðsluhorni á heimilinu. Það gerir slökunina girnilegri. Spáðu líka í góðar aðlögunarjurtir sem gætu hjálpað þér að slaka á. Þær eru t.d. L-theanine, cordyseps, ashwagandha og burnirót. Þessar tvær síðastnefndu hjálpa okkur að takast á við streitu um leið og þær gefa okkur notalega orku.
Svo er annað og gott ráð: Síðdegisgöngutúrinn er betri en svefn. Mundu að náttúran er mesti heilarinn. Það gæti líka verið skynsamlegt að skoð lýsinguna heima og ekki síst hafa D-vítamínið í hávegum. Öll vitum við að líkaminn þarfnast sólarljóss til að framleiða þetta nauðsynlega næringarefni. Skortur á sól gerir það að verkum að þú ert líklegri til að vera með lítið af D-vítamíni, sem getur einnig stuðlað að þreytutilfinningu.

 

Umfram allt, njótið haustsins

Nokkrar heimildir:

Let’s Talk About Health: “Adding Years to Your Life, and Life to Your Years” By Ray Morgan Om.D Ph.D. https://books.google.com/books?id=LDdFDwAAQBAJ (Accessed 2/27/2018)

Cold weather and your heart. British Heart Foundation: https://www.bhf.org.uk/informationsupport/support/practical-support/will-cold-weather-affect-my-heart-condition

Water: How much should you drink every day? MayoClinic. https://www.mayoclinic.org/healthy-lifestyle/nutrition-and-healthy-eating/in-depth/water/art-20044256

https://www.medicalnewstoday.com/articles/319673#risks-of-drinking-hot-water

 

 

Vítamín og bætiefni sem gera sumarið svo miklu betra!

Við tengjum sumrið almennt ekki við veikindi og annasöm dagskrá kann að koma í veg fyrir að þú munir eftir að taka vítamínin þín í sumar. Hafðu samt nokkur vítamín og bætiefni í huga sem í raun geta gert sumarið svo miklu betra og skemmtilegra.

Verjum húðina innan frá
Það er frábært að verja húðina innan frá og getað aukið úthaldið um leið. Hið víðfræga astaxanthin er það sem stendur upp úr. Ekki er verra ef blandan sem þú kýst inniheldur líka SOD (Superoxide Dismutase) sem er að finna í hverri einustu frumu líkamans. SOD ver húðina fyrir oxunarálagi og er talið koma í veg fyrir skemmdir á vefjum.

Hylauronic sýra
Hylauronic sýra er að finna í miklu magni í líkamanum þegar við erum ung en minnkar með árunum. Hylaurornic er þessi náttúrulega fjölsykra sem bindur raka kröfuglega í húðinni, en hefur líka góð áhrif á liði og augu. Hiti og þurrkur gengur gjarnan nærri okkar náttúrulegu hylauronic sýru. Það er því gott ráð að taka hana inn og bera hana á sig, ekki síst á sumrin.

Kröftugir góðgerlar skipta höfuðmáli
Ekki klikka á góðum meltingargerlum sem skipta miklu máli á sumrin þegar við erum að flandrast á milli staða, hitta allskonar fólk og þegar við erum að borða mat í ólíkum löndum með ólíkri flóru. Taktu inn daglega viðhaldsgerla en til að forðast sýkingar og eiga frábært ferðasumar mælum við með dúndur gerlinum Saccharomyces Boulardii.

Súper steinefni
Haltu vökva líkamans og vöðvum í toppstandi og hraðaðu endurheimt. Góðar (electrolyte) steinefnablöndur innihalda gjarnan nauðsynleg sölt eins natríum, magnesíum, kalíum og klóríð sem eru frábært rafvökva-eldsneyti fyrir líkamann.

Mjólkurþistill með öflugu sylimarin innihaldi
Mjólkurþistill er sannarlega fyrir þá sem leggja mikið lifrina í mat og drykk yfir sumartímann. Enda ber mjólkurþistill höfuð og herðar yfir aðrar lifrajurtir. Hann er bæði hreinsar og verndar og er besta fáaanlega næringin fyrir lifur. Vert er að minna á að mjólkurþistill er ein af fáum jurtum sem á sér ekkert jafngildi úr heimi hefðbundinna lyfja. Virku efnin í mjólkurþistli eru 4 og þekkt undir samheitinu silymarin og virka einnig á fjóra mismunandi vegu. Þau eur andoxandi, gera frumuhimnu og gegndræpi lifrarfruma stöðugri, hraða nýmyndun lifrarfruma og hægja á myndun kollagenþráða sem myndast við skorpulifur. 

Gættu líka að….
C-vítamíni sem getur verið gagnlegt við að koma í veg fyrir og meðhöndla sólbruna. Það getur einnig stutt ónæmiskerfið og hjálpað til við histamínviðbrögð við árstíðabundnu ofnæmi. Við eyðum meiri tíma utandyra. C-vítamín getur hjálpað til við að berjast gegn sindurefnum og aðstoða við að forðast sumarkvef sem gæti hægja á þér frá því að njóta allrar þessara skemmtilegu útivistar.

D-vítamíni. Þú gætir haldið að vegna þess að þú eyðir meiri tíma í sólinni þurfir þú ekki að taka D-vítamín á sumrin. Ef þú ert að nota sólarvörn (og þú ættir að gera það ) ertu ekki aðeins að koma í veg fyrir sólbruna, heldur einnig sumpart geislana sem skila D-vítamíni til líkamans. Ein rannsókn sýndi að skortur á D-vítamíni var jafn mikill á sumrin og á veturna. Kalsíumupptaka eykst einnig með D-vítamínuppbót, þannig að ef þú tekur kalsíum allt árið um kring, viltu ekki hætta að taka D-vítamín á sumrin.

Gleðilega sumarest!

 

 

Hvernig getum við verið unglegri lengur með einfaldri nálgun

Húð okkar og bein eru það sem birtist okkur þegar við horfum í spegil og líka það sem kynnir okkur fyrir heiminum. Öll erum við gangandi dæmi um áferð húðar, húðlit, lögun og stærð. Með okkar einstöku ásynd og líkama sem tjáir að mörgu leyti hver, eða í það minnsta, hvernig við erum.
Vissuð þið að það eru húðin og beinvefirnir sem næra hormóna okkar og halda okkur unglegum? Þeir styðja við líkamsstöðu okkar svo við getum staðið upprétt og vernda getu taugakerfisins til að taka við snertingu og bregðast við áreiti.

Það er hollt og líka lærdómsríkt að horfa á þessa mikilvægu þætti frá öðru sjónarhorni en við erum vön. Eitt af undirstöðuatriðum ayurvedafræðanna byggir á því hvernig þessi 5000 ára gömlu fræði flokka vefi líkamans í sjö talsins, þekkt undir “seven dhatus”, sem þó ná að taka á öllu því sama og Vestrænu vísindin og gott betur. Alltaf þó með heildrænni nálgun.

Vefirnir sem sjá um uppbyggingu líkamans hafa númerin fjögur og fimm. Fyrstu þrír vefirnir tengjast sogæðum (rasa), blóði (meda) og vöðvum (mamsa). Fjórði vefurinn (meda dhatu) er húð og fitulagið og fimmti vefurinn (asthi dhatu) tengist beinum. Vefur sex (majja) tengist taugum og sjöundi vefurinn (shukra) æxlunarfærum okkar.

En höldum okkur við húð og bein, eða byggingarefni líkamans (4 og 5 vef), sem eru samofinir fituvefjum úr fitufrumum. Í þessum fitufrumum geymum við orku, viðhöldum ljóma og vinnum með tilfinningar okkar. Það er svo kollagen sem bindur efni húðar og beina saman, eða sameinar smurðu fitufrumurnar svo og úr verður bandvefur, sem festir þá við bein og gefur liðunum þessi gúmmíbandslíku liðbönd.
Húðin og beinin eru svo mikilvæg fyrir almenna heilsu og “hönnun” ásýndar okkar að það er vel þess virði að skoða þau sérstaklega með augum ayurveda til að sjá hvernig við getum stuðlað betur að vellíðan og heilsu okkar.

Meda Dhatu: fituvefurinn
Meda dhatu, eða 4 vefurinn vísar til fitufrumna líkamans sem mynda húðlögin okkar. Þau sem eru hönnuð til að vernda okkur. Orðið "meda" þýðir að smyrja (það er alltaf nauðsynlegt að smyrja líkamann), kjarni og það að veita viðspyrnu. Fitufrumur eru einnig til staðar í vöðvum, mýelínslíðri tauganna, í kringum hvert líffæri og þær umlykja alla sjö innkirtla okkar. Meda dhatu heldur okkur rólegum, köldum og uppteknum. Þetta er vefurinn sem veitir okkur líka nauðsynlega smurningu og frelsi til að hreyfa okkur. Meda dhatu er lykilvefur fyrir taugaboðefni sem búa til skynjun svo við finnum og upplifum heiminn í kringum okkur.
Húð okkar verndar okkur fyrir umhverfinu með sínum svitaholum, svo innri líkami okkar geti andað. Þær eru vissulega líka til þess gerðar að hreinsa úrgang eins og mjólkursýru, umfram fitu og svita. Það er mikilvægt fyrir okkur að vita að svitaholur okkar geta einnig tekið upp eiturefni úr umhverfinu – bakteríur og allskyns mengandi efni - þar sem þær eru gegndræpar. Þetta þýðir að húðsjúkdómur getur hvort sem er orðið til að innan og brotist út eða utan frá og brotist inn. Enn og aftur smurning og vernd húðar er afar mikilvæg.

Asthi Dhatu: Beinagrindarvefurinn
Asthi eða 5 vefurinn er dregið af orðinu „stha“ sem þýðir að standa hátt. Beinin gera okkur kleift að halla, snúa, beygja og jafnvel að hringa okkur saman í bolta.
Ásamt beinum eru hár, neglur og tennur einnig mynduð af asthi dhatu (með nokkrum flóknari undirvefjum þó). Heilsa þeirra er háð fljótandi næringarefnum sem berast frá sogæðum, blóði, vöðvum og húðlögum.
Asthi dhatu er þó meira en bara byggingartrefjar. Þar býr kjarni okkar, eða það sem tengir okkur við formæður okkar og feður. Því inn í beinum okkar, tryggt þægilega innan í beinmergnum, búa RNA og DNA okkar. Þarna er lífreynsla geymd sem stuðlar að síbreytilegum erfðakóða okkar. Jafnvel þéttasta bein byrjar sem mjúkt brjósk. Þarna býr það sem getur gert okkur heilbrigðari og hamingjusamari með hverjum deginum og frá kynslóð til kynslóðar.

Merki um heilbrigði húðar og beina
Þar sem þessir vefir eru á margan hátt sýnilegir með berum augum er hægt að gera sér grein fyrir ástandi þeirra. Einfaldlega með því að gefa því gaum. Til dæmis eru skýrt yfirbragð, jöfn húðáferð, sléttar og hreinar svitaholur og heilbrigður ljómi allt til merkis um heilbrigt meda dhatu. En líka jafnvægi í þyngd (hvorki of né van), slakur kviður (ekki spenntur) og hæfileikinn til að svitna þegar við hreyfum okkur. Í þessi tilliti er fróðlegt að rifja upp OJAS líkamans eða það sem heldur okkur ungum.
En hvað asthi dhatu varðar, þá er hægt að þekkja heilbrigðan beinvef á sterkri líkamsstöðu, góðri beinþéttni og getunni til að hreyfa sig af styrk og snerpu. Sterkar tennur, sléttar neglur og heilbrigt hár eru gjarnan merki um heilbrigð bein.

Hér er vit að staldra við dójurnar þrjár; vata, pitta og kapha og skoða á hvern hátt þær birtast í tengslum við húð og bein. Því þar eru heldur betur að finna ráðin til að halda góðu jafnvægi.

Vata í vefjunum sem er eitt algengasta ójafnvægið
Merki um of mikið vata í húðinni (sem við öll getum verið haldin, sama hver við erum í grunninn) er húð sem eldist um aldur fram, þurr húð, sprungin húð, hreistruð húð, skortur á blóðflæði og ljóma, marblettir koma auðveldlega, þurr hársvörður, dökkir blettir og kaldar hendur og fætur, auk viðkvæmra tauga.
Merki um vataójafnvægi í beinum: Stífleiki, sprungnir liðir, veik eða brothætt bein, þunnt eða brothætt hár, rendur í nöglum, viðkvæmni fyrir snertingu og hljóði.
Finndu jafnvægi: Sjálfsnudd/ Abhyanga (er lang besta meðalið): Stundaðu sjálfsnudd með vandaðri lífrænni líkamsolíu sem innihalda jurtir sem næra húðina. Má líka vera hrein sesam eða – möndluolía. Þetta er mjög mikilvæg aðferð sem í raun nærir alla sjö vefi líkamans. Gott að gera að minnsta kosti 4 x í viku. Góð húðburstun og náttúrulegur saltskrúbbur koma líka að góðu gagni.
Næring: Vandað kollagen, prótein og hyaluronic sýra, eða matur sem geymir mikið af þessum efnum, er málið og líka inntaka góðrar olíu. Allt þetta gerir okkur unglegri. Það er t.d. mikið magn bæði af kollageni og hylaronic sýru í beinaseyði. Og haldið ykkur fast því kartöflur og sætar kartöflur eru eitt hylaronic ríkasta grænmetið sem völ er á, sem og hreinar sojaafurðir.
Jurtir: Drekkið hlýja, endurnærandi jurtadrykki t.d. Með möndlum, döðlum og kardimommum. Ashwgandha er ein frábærra jurta sem hentar vel þeim sem eru í vataójafnvægi.

Pitta í vefjum
Merki um pittaójafnvægi í húðinni: Roði í húð, erting í húð, útbrot, viðkvæm eða pirruð húð, mikil svitamyndun.
Merki um pittaójafnvægi í beinum: Óþægindi í liðum, viðkvæmni fyrir meiðslum, viðkvæmar tennur, rautt eða pirrað tannhold, feitt hár og ljósnæmi.
Finndu jafnvægi: Sjálfsnudd/ Abhyanga: Notaðu kælandi olíu til sjálfsnudds. Sú best þekkta er lífræn kókosolía. Hún er alls ekki fyrir alla en er mjög gagnleg þeim sem glíma við pittaójafnvægi og eru með of mikinn hita í líkamanum. Það er líka til gagns að fara í epsomsalt bað með haframjöli sem róar húð og taugakerfi.
Næring: Drekktu t.d. aloe vera safa til að róa umfram hita.
Jurtir: Drekktu róandi, kælandi te eins og myntu te og CCF, blanda af kóríander, fennel og kúmíni hentar alltaf, raunar öllum líkamsgerðum.

Kapha í vefjum
Merki um of mikið af kapha í húðinni: Bjúgur safnast fyrir, bólgin augu, húðþurrkur, ofþyngd, svitna ekki við áreynslu, fitusöfnun á sérstökum svæðum líkamans, stíflaðar svitaholur, marblettir koma auðveldlega.
Merki um of mikið af kapha í beinum: Stækkun beina, uppsöfnun kalks, tannsteinn, viðkvæmni fyrir breytingum, bragði og lykt.
Finndu jafnvægi með: Sjálfsnudd/ Abhyanga: Notaðu hitagefandi og lífræna olíu með góðum jurtum til að verma og endurræsa líkamann og næra djúpt inn í vefi hans. Annað ráð er að þurrbursta húðina hressilega og/eða notaða saltskrúbb til að hreinsa húðina. Hér betra að þurrbursta oftar og nota olíu sjaldnar.
Sviti: Það er mjög mjög mikilvægt fyrir þá sem eru kapha ójafnvægi að ná að svitna reglulega með hreyfingu og /eða sauna og gufubaði.
Jurtir: Drekktu hreinsandi og öflug jurtate.